صنعت فرش‌بافی ترکمن غبار فراموشی می‌گیرد

مهاجر كه هم‌اكنون از سمت خود كناره گرفته است با اشاره به نرخ بالاي بيكاري در منطقه تأكيد مي‌كند: «اجراي طرح گردشگري در آشوراده با هدف ايجاد اشتغال در دستور كار قرار گرفته است.» طرحي كه بنا به اعلام منتقدان و كارشناسان محيط‌‌زيست مغاير با معيارهاي محيط‌‌زيست است و اجراي آن به بروز فاجعه زيست‌محيطي در منطقه منجر مي‌شود. رحيمه قرچه، خبرنگار محلي مستقر در شهرستان گميشان گزارشي درباره وضعيت فرش تركمن براي همشهري ارسال كرده كه در ذيل مي‌آيد. اين گزارش نشان مي‌دهد كه صنعت فرش‌بافي رو به نابودي است؛ صنعتي كه در كنار ساير صنايع دستي مي‌تواند جايگزين طرح گردشگري در آشوراده شده و باعث رونق معيشت مردم شود.

• صنعتي كه روبه فراموشي است

در گميشان تنها 4 مغازه فروش فرش‌هاي تركمن فعال است كه از اين 4مغازه 3 مغازه فرش‌هاي نو عرضه مي‌كنند. ۲۰۰ بافنده به سفارش اين مغازه‌ها فرش‌هاي تركمن توليد مي‌كنند و با دريافت دستمزد فرش مي‌بافند. يك مغازه ديگر نيز در خريد و فروش فرش‌هاي دست دوم تركمن است.

آنطور كه فروشندگان اين مغازه‌ها مي‌گويند قيمت نمازليق ساريچيان (سجاده) 120تا 140هزار تومان و قيمت نمازليق نقش مكه(سجاده) ۱۶۰ تا ۲۰۰‌هزار تومان است. فرش‌هاي ۶‌وجبي هم كه به آلتي‌قارش (5/4متري) معروف است ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان به فروش مي‌رسد. در كنار اين فرش‌ها، فرش‌هاي بزرگ تركمن (12متري) حدود ۲‌ميليون و ۸۰۰ هزار تا ۳ميليون تومان به خريدار عرضه مي‌شود.

اما در اين ميان بافندگان، دستمزد ناچيزي دريافت مي‌كنند. دستمزد بافت يك نمازليق 55 تا 75هزار تومان و دستمزد بافت فرش‌هاي 6 وجبي هم كه 2 نفر آن را مي‌بافند 250هزار تومان است. اين درحالي است كه هر بافنده براي بافت هر فرش 30تا 40روز زمان مي‌گذارد. دستمزد فرش‌هاي بزرگ هم كه 4نفر آن را مي‌بافند بين يك ميليون و 800تا 2ميليون تومان متغير است.

• نه تسهيلات مي‌دهند و نه حمايت مي‌كنند

خانم «مرد بي‌بي برواره »يكي از بافندگان فرش كه از 10سالگي شروع به بافندگي كرده و حالا 57سال دارد، مي‌گويد: ما مجبوريم براي مغازه‌ها و طبق سفارش كار كنيم. وقتي نمايشگاه عرضه فرش نيست. وقتي دولت نه تسهيلات مي‌دهد و نه كمك مي‌كند، بايد با كمترين دستمزد كار كنيم. ما از مسئولان مي‌خواهيم به ما كمك كنند تا بتوانيم روي پاي خودمان بايستيم.

او مي‌گويد كه وسايل مورد نياز براي بافتن يك فرش، دارقالي، نخ‌هاي رنگ‌شده و تار وپود، شانه جهت كوبيدن تاروپود فرش، قيچي بافندگي، چوبي كه از بين نخ‌ها رد مي‌شود كه «ايچ گچير» ناميده مي‌شود و يك چاقوي كوچك براي بريدن نخ‌هاي بافت است كه ما به آن «كسر» مي‌گوييم.

خانم «ارازبخت آق‌آتاباي» كه از ۱۵ سالگي بافندگي را شروع كرده و الان ۲۰ تا ۲۵ سال سن است مشغول بافندگي است، بافنده ديگري است كه همچون مرد بي‌بي برواره ناگزير به سفارش مغازه‌دارها و در قبال دستمزد ناچيز فرش مي‌بافد. او مي‌گويد كه اگر نمايشگاه دائمي فرش تركمن داير شود، مسافراني كه به گميشان مي‌آيند به جاي آنكه از مغازه‌دار‌ها فرش بخرند از نمايشگاه خريد خواهند كرد. مسئولان مي‌توانند با راه‌اندازي اين نمايشگاه واسطه را حذف كنند. البته بايد تسهيلاتي هم به بافندگان بدهند تا بتوانند خودشان را اداره كنند و نيازي به واسطه نداشته باشند. اگر محصولات توليد شده در معرض نمايش مسافران قرار بگيرد با توجه به اينكه به‌طور مستقيم و بي‌واسطه به مصرف‌كننده عرضه مي‌شود هم براي خريدار مناسب خواهد بود و هم براي بافنده. اين كار دشواري نيست كافي است مسئولان برنامه‌ريزي كنند.

ارازبخت آق‌آتاباي مي‌گويد كه زنان بسياري هستند كه سواد ندارند اگر تسهيلات بدهند و شرايطي فراهم بشود كه بيمه شوند اينها جذب فرش‌بافي مي‌شوند و از اين طريق هم معيشت خانواده‌ها رونق مي‌گيرد و هم فرش‌بافي از ركود بيرون مي‌آيد. همين الان هم صنعت فرش‌بافي رو به نابودي است. برويد در خانه‌هاي تركمن‌ها نگاه كنيد و ببينيد در خيلي از اين خانه‌ها به جاي فرش تركمن فرش ماشيني پهن شده است.